Yönetmen: Tony Kaye
Film, Albert Camus’un “Yabancı” romanında geçen “Ve hayatımda aynı anda hiç böylesine kendimden kopmuş ve bir o kadar da kendimde hissetmemiştim.” cümlesi ile başlamaktadır. Filmin referans noktası olan bu cümle, iki eser arasında kurulan bağın taşıyıcısı gibidir. “Yabancı” toplumla ilişkisiz, duyarsız ve yaşadığı çelişkiler ile karmaşıklaşan bir karakteri anlatırken “Kopma” filmi ise çelişkiler ve çatışmalar ile boğuşan, yılmış bir grup öğretmeni ve öğrenciyi anlatmaktadır. “Yabancı” ve “Kopma” eserlerindeki karakterler benzer düzlemdeki karakterlerin alternatif yansımaları olduğu söylenebilir. Filmin final sahnesinde ise Edgar Allen Poe’nun “Usher’ın Evi” adlı hikayesinden bir alıntı yapılmıştır. Henry, Poe’dan yaptığı alıntıyı okurken okulun kapandığı ve bir harabeye dönüştüğü görülmektedir. Poe'nun hikayesi üzerinden okulun çürüyüşü tanımlandığı söylenebilir. Filmin edebiyatla kurduğu bu ilişkiler hikâyenin derinliğini zenginleştirirken, karakterlerin içsel çatışmaları, aidiyet arayışları, yalnızlık, yabancılaşma gibi duygu durumlarıyla izleyicinin empati kurmasını sağladığı söylenebilir.
“Kopma” filmi edebiyatla kurduğu ilişkiler yardımıyla eğitimde yabancılaşma meselesini tarihsel bir süreklilik biçimiyle merkezine aldığı görülmektedir. Aşağıdaki paragraflarda alanyazın ilişkisi kurularak eğitimde yabancılaşma farklı boyutlarıyla incelenmiştir.
Henry'nin okulda öğretmenler ve öğrenciler ile arasına duvar ördüğü, zaman zaman ise geçici bağlar kurduğu görülmektedir. Öğrencisi Meredith, kompozisyon çalışmasında intihar düşüncesini dile getirmiştir. Ancak Henry kayıtsız kalarak Meredith ’in intihara sürüklenmesine engel olmamıştır. Meredith ise Henry’i yüzsüz, boş bir sınıfta kurgulayarak tasarladığı çalışmasında öğretmeninin yabancılaşmasını, hissiziliğini tarif ettiği görülmektedir.
Görsel 1. Kopma filminden bir kare (Meredith ‘in Henry’e verdiği çalışması).
Öğretmenlere müfredat geliştirme, kural oluşturma, okul yönetimi ve politika oluşturma gibi alanlarda söz hakkı verilmediğinde kendilerini yalıtılmış ve kopuk hissetme eğilimi gösterirler (Yılmaz ve Sarpkaya, 2009). Henry geçici öğretmen olarak, sürekli farklı okullarda çalışmaktadır. Ondan beklenilen, düzeni devam ettirmesinden daha fazlası değildir. Eğitim sistemindeki geçiciliği, etkisizliği, sisteme dahil olamayışı yabancılaşmasının nedenlerinden biri olarak görülebilir.
Aile sorunlarıyla karşı karşıya kalan çocuklar sosyal uyum konusunda zorluk yaşayabilir, bu da eğitimsel kopukluğa ve yabancılaşmaya yol açabilir (Avcı, 2012). Meredith ailesi tarafından fiziksel özellikleri ve sanat uğraşı üzerinden zorbalanmaktadır. Ailesi ile yaşadığı bu sorunlar Meredith ‘in duygusal ve soysal açıdan izole olmasına, duygusal dengesini kaybetmesine ve okuldan uzaklaşmasına sebep olmuş olabilir.
Akran gruplarının olumsuz etkileri çocuğun okula ilgisiz kalmasına veya yabancılaşma duygularına yol açabilir (Tezcan, 1997 akt. Avcı, 2012). Filmde Meredith’in akranları tarafından zorbalığa maruz kalarak yalnızlaştığı görülmektedir. Bu durum Meredith ‘in kendi benliğini ifade etmekte zorlanmasına ve eğitim ortamına yabancılaşmasına neden olduğu söylenebilir.
Yabancılaşma insan varlığının zamansız bir gerçeğidir ve doğası gereği gelecekte de ortadan kalkması pek olası değildir (Avcı, 2012). Filmin edebiyatla kurduğu ilişkinin bu olguya vurgu yaptığı söylenebilir. Onlarca hatta yüzlerce yıl önce yazılmış eserlerde de yabancılaşma meselesi irdelenmiştir. Tarihsel bir süreklilik gösteren bu meselenin eğitim alanına yansıması da kaçınılmaz olduğu görülmektedir. Yukarıdaki paragraflarda da belirtildiği gibi, eğitimde yabancılaşma; sistem, aile ve akran grupları gibi faktörler aracılığıyla hem öğretmenleri hem de öğrencileri etkileyen bir durumdur.
Özgün ARMAĞAN
KAYNAKÇA
Yılmaz, S. ve Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi.
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314–333.
Avcı, M. (2012). Eğitimde temel bir sorun: yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 32-36.
Kaye, T. (Yönetmen). (2011). Detachment (Film karesi). New York.
Yorumlar
Yorum Gönder